Bogovinska pećina

Bogovinska pećina bila je predmet istraživanja brojnih speleoloških timova zbog dužine i kvaliteta pećinskog nakita. Njegova morfogeneza je detaljno istražena i objašnjena, ali nije imala idejni projekat za upotrebu u turizmu, ni delimično ni u celini. Glavni istraživači koji su objavili svoje naučne rezultate bili su: S. M. Milojević (1938), Dragutin Petrović (1957, 1977), D. Petrović, Dušan Gavrilović, Milutin Lješević (1978), D. Gavrilović (1960). Tokom dugogodišnjih istraživanja, pomenuti autori su detaljno razradili speleomorfologiju pećine i objasnili njenu genezu - način nastanka i evolucije, i učinili mnogo za njenu afirmaciju u stručnim krugovima i javnosti. Pored toga, na videlo su izneli fotografije fascinantnog pećinskog nakita, koji nema nijedna druga velika pećina. Od tada je prošlo skoro 30 godina, kada je R. Lazarević (2007) istraživao ulaz u pećinu u dužini od 821 m i napravio projekat prema kojem je pećina uređena za turističke posete. Istraživao je na poziv Svetolika Vučića (direktora Turističke organizacije iz Boljevca) i dr Nebojše Marjanovića (predsednika opštine Boljevac). Bilo je i drugih istraživača (ASAK, 1984, 1985), ali njihovi rezultati nisu bili dostupni. Nova istraživanja, u dužini od oko 1 km i izrada idejnog projekta, sa elementima građevinskog projekta, dogovorena su na sastanku u Beogradu 2. februara 2007. godine, kome su prisustvovali N. Marjanović, Svetolik Vučić i R. Lazarević. Što se tiče istraživanja Bogovinske pećine, posebno iznenađuje činjenica da Jovan Cvijić u to vreme nije znao za ovu najdužu pećinu. Na teritoriji opštine Boljevac istraživao je nekoliko pećina u slivu Radovanske reke, zatim Ledenicu na Rtnju, Devojačku pećinu kod Podgorca i nekoliko puta bio u blizini Bogovinske pećine. Razlog je taj što ga meštani nisu obavestili. Držali su ga za svoje potrebe: sklonište, izbeglice. Tada je bio poznat samo ulaz u pećinu (oko 1000 m), a dalje je bilo moguće proći samo kroz sifon za vodu. Ali tokom sušnih godina, kada voda nabubri ili presuši, moglo bi se ući u glavni kanal. S. M. Milojević (1938) ukazao je na značaj brahijalisa (kratke pukotine koje presecaju samo jedan sloj krečnjaka), pojavu meandara u Glavnom kanalu Bogovinske pećine. D. Petrović (1957) istraživao je Bogovinsku pećinu u dužini od 3118 m i ukazao na glavne faze njene morfološke evolucije. Prema njegovim rečima, trenutni pogled (otvor na tavanu) bio je uzlazni izvor Bogovinske reke koja je tekla kroz pećinu. U kasnijim istraživanjima otkrio je još neke delove Bogovinske pećine i tako povećao dužinu pećine na 3157 m (1961). D. Gavrilović (1960) istraživao je podzemnu hidrografsku vezu između provalije podzemne Bogovinske reke i izvora koji se pojavljuju u galerijama rudnika uglja „„ Bogovina ““. D. Petrović, D. Gavrilović i M. Lješević, tokom 1975-1976. godine. otkrili su nove pećinske kanale, u dužini od 1503 m, tako da ukupna dužina Bogovinske pećine iznosi 5020 m. R. Lazarević, Boško Paunović i Sveta Ilić istraživali su planirani deo pećine, od 7. do 11. februara 2007. Pored njih u istraživanju su učestvovali i rudari. Rudnik uglja pružio je posebnu pomoć.