Spomenik kulture Markovo Kale

Ne postoje pouzdani podaci koji bi ukazivali na vreme izgradnje tvrđave. Utvrđenje je izgrađeno najverovatnije i pre najranijeg pominjanja Vranja, ali je sigurno da je postojalo u srednjem veku. Temelji na kojima je izgrađena datiraju iz perioda cara Justinijana, VI vek, a pretpostavlja se da je tvrđava svoj puni sjaj dostigla u KSIII veku. U turskim zvaničnim popisima stanovništva naziva se kale-i Ivranija, što znači tvrđava Vranje. Prema narodnom predanju, tvrđava je bila grad Marka Kraljevića, po kome je i dobila ime Markov grad ili Markovo Kale. Legenda kaže da je narodni heroj Marko Kraljević boravio u tom zamku i hrabro ga branio od Turaka. Kada je Marko morao da se povuče pred Turčinom, skočio je s konjem Šarcem na istočnu planinu Pljačkovicu (plačući na srpskom). Otisak njegovog ogromnog kopita ostao je u steni sa koje je skočio, a planina je dobila ime jer je Marko tamo plakao. Odatle se Marko preselio na zapadnu planinu Krstilovicu (krst na srpskom), gde je napravio znak krsta. Markovo Kale ima nepravilnu, izduženu trouglastu osnovu koju diktira sama konfiguracija terena. Oblik grebena i topografija terena takođe su uticali na odbrambena rešenja. Na zapadnoj strani se nalazi strma litica, pa dodatna zaštita nije bila potrebna. Na ostalim stranama podignuti su zidovi debljine 2 m. Spoljni deo bedema izgrađen je od lomljenog kamena, a unutra je ispunjen šutom i krečnim malterom. Bedemi su imali pešačke staze i parapete. Na južnom bedemu bio je glavni ulaz sa pristupnom rampom. Na obračunu južnog i istočnog bedema nalazila se ugaona kula, a pošto je pristup platou bio sa istočne strane, dužina bedema bila je oko 50 metara. Na severnom kraju nalazio se branilac sa četvrtastom kulom. Na severnoj strani, u bedemu koji zatvara visoravan, nalazi se kapija koja vodi do Devotinske reke. Unutrašnjost grada podeljena je na gornju i donju - stambenu visoravan. Na gornjoj visoravni otkriveni su ostaci kule sa unutrašnje strane bedema, dve cisterne sa filterima - jedna kružna, a druga romboidna u osnovi, i tri prostorije manjih dimenzija, verovatno korišćene za stanovanje. Na donjem rezidencijalnom platou otkrivena je manja prostorija četvrtaste osnove, a u centru ostaci crkve, sa podnožjem u obliku slobodnog krsta sa trostranom apsidom. Arheološka iskopavanja, pre više od dve i po decenije, vršena su u saradnji Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša i Narodnog muzeja u Vranju. Pronađeni arheološki materijal iz keramike, metala i stakla datiran je u period od 12. do 16. veka, dok današnji ostaci tvrđave potiču s kraja 14. ili početka 15. veka.