Remezijana

Remezijana je arheološko nalazište smešteno u Beloj Palanci. Pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja koja je upisana u centralni registar 1988. godine. Lokalni registar vodi Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš. Remesiana je bila sedište episkopije (sedište episkopa Nikite) u 4. veku. Lokalitet se nalazi u užem gradskom području Bele Palanke, na trasi drevnog puta Naissus-Serdica, na oko 35 km od prvog i oko 106 km od drugog centra. Bedemi i unutrašnjost utvrđenja delimično su istraženi. Nekropole su identifikovane na osnovu slučajnih nalaza. Krajem 19. i početkom 20. veka izvedeni su manji amaterski arheološki radovi. Prva iskopavanja započeta su 1956. godine, tokom savremenih građevinskih radova i sa prekidima i traju do danas. Otkriveni predmeti su sačuvani. Tokom radova na Koridoru 10 kod Bele Palanke, naselja Crvena Reka, lokalitet Kladenčište, otkriveni su ostaci još jedne crkve stare 1700 godina. Na Remesijani je otkriveno pravougaone utvrđenje iz rimskog i ranovizantijskog perioda i poligonalna kula. Naselje je verovatno nastalo rano, na šta ukazuju epigrafski nalazi. Status grada Remesiana dobio je u vreme Trajana. Otkriveni su i ostaci bazilike na čijem se zapadnom delu nalazila polukružna apsida. U blizini bazilike otkriveni su ostaci drevnih građevina. Izvan bedema bila je trobrodna bazilika sa krstionicom, vilom i nekropolom. Starija nekropola nalazila se severno od grada. Severna nekropola nalazi se u blizini naselja Dol, na desnoj obali Nišave, gde su kao slučajni nalazi pronađeni zidani grobovi i zasvođene grobnice. Grobnica sa nišom, lučnim svodom i ulazom na istočnoj strani otkrivena je 1923. godine. Jedan deo nalaza, koji su nalaznici čuvali, uspeo je da kupi Narodni muzej u Beogradu, dva medaljona sa kamejama, zlatni minđuša sa plavim kamenom, šest predmeta od zlatnog lanca, novac Maksimijana Herkula, dve čaše, zemljani dvor i srebrno dugme. Dve južne nekropole datiraju s kraja 5. veka. Najznačajniji su nalazi kameja u zlatnim okvirima sa ornamentom u obliku palme. Kameje su napravljene od dvoslojnog kamena, sivoplavog ahata i beličastog opala. Prikazana je ženska figura, tankih linija profila, sa velikim očima i kosom začešljanom u nisku punđu. Prema frizuri može se zaključiti da je to moda iz perioda Antonina ili iz perioda ćerke Maksimijana Herkula, Konstantinove supruge Fausta, na šta ukazuje bronzani medaljon iz Sirmijuma. Prema ovom prikazu, žena između dvadeset i trideset godina i kameo frizura može se datirati oko 320. godine, kada je, prema portretima na novcu, Fausta prikazana sa ovakvom punđom. Sudeći po ovom nakitu, osoba sahranjena u grobnici nalazila se visoko na društvenoj lestvici. Na ovom mestu je pod nepoznatim okolnostima pronađen zlatni prsten sa natpisom fidem constantino. Prstenovi ovog tipa su verovatno dodeljivani nakon Konstantinovog zauzimanja Naisa i osvajanja Serdike. Analiza ovog "" prstena odanosti Konstantinu "" datira nakit u period od 315. do 317. ili 319. Pretpostavlja se da je prsten mogao dobiti istaknuti carski zvaničnik koji je najverovatnije bio stanovnik Remizijane.